Jarzębina czy jarząb?

Połowa sierpnia to czas, kiedy na drzewach zaczynają dojrzewać owoce jarzębiny. Zwykle kiedy mówimy o jarzębinie, mamy na myśli jarząb pospolity (Sorbus aucuparia), czyli drzewo znane już od tysiącleci. W Polsce oprócz jarząbu pospolitego, który jest u nas gatunkiem rodzimym i występuje na terenie całego kraju, rośnie lub rosło dziko jeszcze kilka innych gatunków: jarząb mączny (Sorbus aria, występuje na obszarze regla dolnego w Tatrach, Karkonoszach i Pieninach), jarząb grecki (Sorbus graeca, gatunek rzadki, występuje w Pieninach), jarząb karpacki (Sorbus carpatica, bardzo rzadki, występuje w Tatrach), jarząb nieszypułkowy (Sorbus chamaemespilus, narażony na wymarcie, rośnie wyłącznie w Tatrach), jarząb brekinia (Sorbus torminalis, objęty w Polsce ścisłą ochroną gatunkową jako gatunek bliski zagrożenia), jarząb szwedzki (Sorbus intermedia, również ściśle chroniony jako gatunek zagrożony) i jarząb sudecki (Sorbus sudetica – kwestią sporną jest, czy na terenie Polski zachował się jeszcze choć jeden przedstawiciel tego gatunku). My skoncentrujemy się tylko na gatunku Sorbus aucuparia.

Jarząb pospolity, jako drzewo pionierskie, nie jest szczególnie wymagający – spotkać go możemy w lasach, na łąkach, w rowach i miedzach, a nawet w Tatrach, gdzie podgatunek glabrata dochodzi do wysokości kosówki i jest tam, obok kosodrzewiny, najwyżej rosnącym krzewem. Drzewo to często jest też sadzone w parkach i innych miejskich terenach zielonych – jest ono bardzo odporne na niekorzystne warunki, a więc tym samym i na zanieczyszczenia powietrza, charakteryzuje się zaś wysokimi walorami ozdobnymi.

Jarzęby pospolite dorastają do 15-20 metrów i dożywają zwykle od 80 do 100 lat, przy czym sądzi się, że te rosnące na słabszych glebach starzeją się szybciej, najstarszy z nich rósł zaś w Polsce w Lubliniu, w okolicach Świnoujścia, i liczył sobie ponad 150 lat. Przyrost wynosi około 30-70 centymetrów wysokości rocznie; młode drzewa rosną szybciej, starsze – wolniej. Jarzęby te charakteryzują się delikatnym pokrojem i dość cienkim pniem, często wielokrotnym, a także prześwitującą koroną i pierzastymi liśćmi. Największą ozdobą tych drzew są jednak oczywiście dojrzałe owoce, o pięknej, jaskrawopomarańczowej lub czerwonej, barwie – zarówno te owoce jak i całe drzewa nazywane są właśnie zwyczajowo jarzębiną. Owoce, które utrzymują się na drzewach aż do zimy, stanowią bardzo atrakcyjny pokarm dla ptaków (łacińska nazwa jarzębu oznacza dosłownie “jarzębina łowiąca ptaki”) i stosowane są także w kuchni oraz ziołolecznictwie, o czym szerzej opowiem w kolejnym wpisie.

*Zrealizowano w ramach programu stypendialnego Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego #kulturawsieci*

____________________________________________________________________________________________________

Źródła:

Gorzkowska M., “O czym szumią zioła”, 2013. Wyd. Bosz. Olszanica. ISBN 978-83-7576-195-5.

Kozłowski J. A., Wielgosz T., Cis J., Nowak G., Dawid-Pać R., Kuczyński S., Aszkiewicz E., Woźniak L., 2007. Zioła z apteki natury. Wyd. Publikat, Poznań.

Lingg A., “Zioła przez cały rok.”, 2011. Wyd. Weltbild, Warszawa. ISBN: 978-83-258-0398-8, 9788325803988.

http://kwiatypolski.mintshost.com/atlas/drzewa/gatunki/jarzab_pospolity.html

https://pl.wikipedia.org/wiki/Jarz%C4%85b_pospolity

https://drzewa.nk4.netmark.pl/atlas/jarzab/jarzab_pospolity/jarzab_pospolity.php

https://www.poznan.lasy.gov.pl/jarzebina

http://www.poznajtatry.pl/?strona,doc,pol,glowna,1386,0,1070,1,1386,ant.html

https://pl.wikipedia.org/wiki/Jarz%C4%85b_m%C4%85czny

https://pl.wikipedia.org/wiki/Jarz%C4%85b_szwedzki

https://pl.wikipedia.org/wiki/Jarz%C4%85b_brekinia

http://www.postepyfitoterapii.pl/wp-content/uploads/2018/03/pf_2017_278-285.pdf

https://pl.wikipedia.org/wiki/Jarz%C4%85b

https://pl.wikipedia.org/wiki/Jarz%C4%85b_grecki