Czarny bez

Pierwsza połowa września to doskonała pora na zbiór owoców czarnego bzu, rodzimego i pospolitego w naszym kraju gatunku krzewu (Sambucus nigra) z rodziny piżmaczkowatych (a więc nie bzowatych, na co wskazywać przecież mogłaby jego nazwa). Odporny na zanieczyszczenia powietrza, preferuje żyzne gleby i nasłonecznione stanowiska, ale rósł będzie także w warunkach słabszych. Roślinę tę (również w postaci małego drzewa do dziewięciu metrów) spotkać możemy w Polsce zarówno w mieście, jak i na terenach wiejskich, skraju lasów, a nawet w Tatrach, gdzie dochodzi do 900 metrów wysokości.

Mimo, iż jest to gatunek rodzimy dla flory Polski, to nie zawsze występował on u nas tak obficie. Dopiero mające swój początek w XVIII wieku zintensyfikowanie hodowli bydła, a co za tym idzie zwiększenie ilości powstającego obornika i gnojówki, przyczyniło się do rozwinięcia populacji czarnego bzu – jest to roślina, która znakomicie czuje się na glebach o wysokiej zawartości azotu, gdzie tworzyć może duże i zwarte zarośla, które obecnie tak często spotykamy.

Na glebach uboższych czarny bez owocuje mniej obficie

Być może to właśnie ta pospolitość sprawia, że czarny bez jest rośliną wybitnie w Polsce niedocenianą, za wyjątkiem odmian ozdobnych. Z jakiegoś powodu często dzieje się tak, że to, co powszechne i łatwo dostępne, nawet jeśli jest bardzo wartościowe, nie bywa cenione. Tak jest więc niestety też w przypadku czarnego bzu. Roślina ta, bogata w minerały i związki odżywcze, od wieków stanowiła cenny surowiec ziołoleczniczy; wykorzystywano zarówno jej kwiaty, jak i owoce oraz części zielone (bardzo istotne jest, aby owoce były dojrzałe, ze względu na zawarte w nich szkodliwe dla człowieka glikozydy – żadna z części czarnego bzu nie powinna być też spożywana na surowo). Lecznicze działanie tego gatunku oraz jego miejsce w kulturze i obrzędowości Polski omówię w kolejnym, czwartkowym wpisie.