Mimo, iż w Polsce rośnie dziko kilka gatunków astrów (mianem „aster” określam tutaj wszystkie nazywane tak zwyczajowo rośliny w Polsce, nawet jeśli botanicznie zaliczane są do innego rodzaju, jak np. aster chiński), z których niektóre są nawet gatunkami dla nas rodzimymi, to większość z nas zna te kwiaty wyłącznie z uprawy. Te uprawiane w naszych ogrodach podzielić zaś możemy na jednoroczne i bylinowe, czyli wieloletnie. Astry bylinowe bywają w niektórych rejonach kraju nazywane też marcinkami – kwitną one bowiem w miesiącach jesiennych, od końca sierpnia do pierwszych przymrozków, kiedy to większość kwiatów już dawno przekwitła. To właśnie wytrzymałość na niskie temperatury oraz stosunkowa łatwość uprawy przyczyniły się do tak dużej popularności tych kwiatów w całej Polsce – mimo, iż lubią stanowiska słoneczne i przepuszczalne, żyzne gleby, to zniosą także półcień i nieco słabsze warunki. Wielość odmian, kształtów i barw tych kwiatów sprawia, że każdy znajdzie tutaj coś dla siebie.
Oczywiście, jako kwiaty rosnące często na terenach wiejskich, znalazły one także swoje miejsce w obrzędowości ludowej. Mowa tu głównie o gatunku aster gawędka (którego dawniej nazywano też “błękitkiem”, “iskierką”, “skierką”, “rupnikiem”, “gwiazdeczką” lub “jaskierkiem”), stanowić miał dobre lekarstwo na robaki (a konkretnie glisty) i pomagać w gojeniu wrzodów. Bywał on także wkładany do bukietów poświęcanych na uroczystość Matki Boskiej Zielnej i czasem pojawiał się jako motyw na pisankach. Sadzono go również niekiedy na grobach. Warto wspomnieć, że wiele gatunków astrów to też rośliny miododajne, będące jednym z ostatnich źródeł pożywienia dla wszelkiego rodzaju zapylaczy, w tym również motyli, a ich kolorowe płatki służyć mogą do uzyskania różnego rodzaju naturalnych barwników do tkanin, zastępując w tym szkodliwe dla środowiska sztuczne barwniki chemiczne.
Astry, wdzięczne i urokliwe, stanowiły też częsty motyw na obrazach polskich twórczyń i twórców. Malowali je między innymi Władysław Ślewiński, Alfons Karpiński, Stefan Filipkiewicz, Janusz Szpyt, Irena Wojnicka-Markielowska, Aleksander Augustynowicz, Irena Nowakowska-Acedańska, Władysław Araszkiewicz czy też Antoni Procajłowicz. Wspominają też o nich w swoich dziełach choćby Adam Mickiewicz w “Panu Tadeuszu”, Słowacki w “Śnie srebrnym Salomei”, Eliza Orzeszkowa w “Dymach” czy też Reymont w pierwszej, jesiennej części “Chłopów”. Nazwa tych kwiatów posłużyła także za tytuł wierszowi Adama Asnyka “Astry”, w którym wspomina on utraconą miłość.
Mimo, iż astry to piękne i różnorodne kwiaty, to nie są jednak często wykorzystywane w bukietach i kompozycjach florystycznych. Chciałabym to zmienić – zapraszam Państwa na poranne spotkanie na Facebooku na żywo w sobotę o 9:00, podczas którego wspólnie zrobimy ogrodowy bukiet, w którym główną rolę grać będą astry. Proszę się zaopatrzyć w dowolną ilość wybranych przez Państwa kwiatów (zalecam kwiaty i rośliny sezonowe), kawę i dobry humor. Do zobaczenia!
Zrealizowano w ramach programu stypendialnego Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego #kulturawsieci*
_____________________________________________________________________________________________________
Źródła:
Kujawska, Monika & Łuczaj, Łukasz & Sosnowska, Joanna & Klepacki, Piotr. (2016). Rośliny w wierzeniach i zwyczajach ludowych. Słownik Adama Fischera.
Köhler, Piotr. (2017). Rośliny sepulkralne w ankiecie Józefa Rostafińskiego (1850-1928) z 1883 r.
Nair, Akhila & Kelkar, Aparna & Kshirsagar, Sneha & Harekar, Ankeeta & Satardekar, Kshitij & Barve, Siddhivinayak & Kakodkar, Shruti. (2018). Extraction of natural dye from waste flowers of Aster (Aster chinensis) and studying its potential application as pH indicator Journal of Innovations in Pharmaceutical and Biological Sciences (JIPBS) ISSN: 2349-2759. 5.
Maslo, Semir & Šarić, Šemso. (2017). NEW ENGLAND ASTER Symphyotrichum novae-angliae (Compositae) – A NEW ALIEN SPECIES IN THE FLORA OF BOSNIA AND HERZEGOVINA. Herbologia. 16. 10.5644/Herb.16.2.02.
Sobczyk, Robert & Pabis, Krzysztof & Wieczorek, Grzegorz. (2018). Motyle dzienne Łodzi (Butterflies of Lodz).
https://mnki.pl/pl/o_muzeum/zbiory_online/10,malarstwo_i_rzezba/pokaz/569,astry,1?s_a=w
http://artyzm.com/obraz.php?id=218
http://desa.art.pl/index.php?pozycja=24887&language=en
https://polska-poezja.com/adam-asnyk/astry