Mimo, iż połowę lata mamy już za sobą, to będące jednym z jego symboli słoneczniki nadal stoją dumnie w naszych ogrodach, na polach, ogródkach działkowych czy też miejskich terenach zielonych. Należące do rodziny astrowatych słoneczniki, to nie tylko kuzynki popularnych w naszych ogrodach astrów, jeżówek i rudbekii, ale także chabrów, łopianu, mniszka czy wrotyczu.
Mówiąc o słoneczniku mamy zwykle na myśli słonecznika zwyczajnego, czyli Helianthus annuus – gatunek ten, mimo, że już na stałe zadomowiony w naszym krajobrazie, nie jest dla nas gatunkiem rodzimym. Pochodzi on z Ameryki Północnej, gdzie uprawiany był już ponad 4500 lat temu przez tamtejsze rdzenne plemiona. Do Polski przybył około 500 lat temu – najpierw przywędrował do Hiszpanii na statkach konkwistadora Pizarro, jako dar dla tamtejszego króla, skąd rozprzestrzenił się już na całą Europę, w tym więc i Polskę (jest on kwalifikowany więc jako antropofit – roślina, która znalazła się na terenie naszego kraju w wyniku działalności człowieka). Wraz z nasionami rośliny Pizarro przywiózł też przekonanie o słoneczniku jako symbolu szczęścia i bogactwa i rośliny chroniącej przed złymi mocami.
W Polsce oprócz słonecznika zwyczajnego rośnie jeszcze pięć innych gatunków tej rośliny: słonecznik dziesięciopłatkowy, słonecznik jaskrawy, słonecznik bulwiasty, a także uprawiane słonecznik późny i słonecznik wierzbolistny. Jeśli chodzi o słonecznik bulwiasty, czyli inaczej topinambur, to w Polsce pierwsze wzmianki o nim pochodzą z okolic roku 1800 – znany w naszym kraju i używany w kuchni był on wcześniej niż ziemniaki, które jednak później wyparły go na dobre z tej roli (obecnie powoli powraca się do stosowania topinamburu w kuchni polskiej). Niestety jest to także roślina o charakterze inwazyjnym – cechy, które stanowią o łatwości jej uprawy (wysoka odporność na suszę, mróz, choroby i szkodniki oraz małe wymagania glebowe) sprzyjają także jej przenikaniu na obszary naturalne i półnaturalne, na których konkuruje ona lub nawet wypiera roślinność rodzimą.
W kolejnym wpisie omówię miejsce słonecznika w polskiej obrzędowości ludowej, kuchni, kulturze i sztuce, a także właściwości lecznicze i zastosowanie w gospodarce.
*Zrealizowano w ramach programu stypendialnego Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego #kulturawsieci*
_____________________________________________________________________________________________________
Źródła:
https://pl.wikipedia.org/wiki/Astrowate
https://pl.wikipedia.org/wiki/S%C5%82onecznik
https://pl.wikipedia.org/wiki/S%C5%82onecznik_zwyczajny
http://www.naturaity.pl/artykul/2540,slonecznik-zwyczajny-helianthus-annuus.html
http://www.iop.krakow.pl/IAS/projekt
http://www.wigry.org.pl/inwazyjne_mokradlowea.pdf
http://www.turystykakulturowa.org/pdf/2010_11_02.pdf
https://www.sunflowernsa.com/all-about/history/
http://teatrnn.pl/leksykon/artykuly/etnografia-lubelszczyzny-cykl-roczny-w-zyciu-wsi-sierpien/